![Ders: 1071 Anadolu İlk Beylikler Dsmarc Danişmentliler - Saltuklular - Artuklular - Mengücekler Çaka]()
01:00
Ders: 1071 Anadolu İlk Beylikler Dsmarc Danişmentliler - Saltuklular - Artuklular - Mengücekler Çaka
2.090 izlenme - 5 yıl önce
HEM ÖĞREN HEM ÇOCUĞUNA ÖĞRET
Aykut İlter Aykut Öğretmen
Anadolu Beylikleri, Anadolu Türkmenlerinden Türklerin 1071’deki Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’da kurdukları devletlerdir. Savaşın hemen ardından, özellikle Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu'da kurulan devletlere Birinci Dönem Anadolu Beylikleri, aynı dönemde; önce Anadolu'nun batı ucunda İznik'i başkent edinen, sonradan da Haçlı Seferleri nedeniyle başkentini Konya'ya taşıyarak Orta Anadolu merkezli olarak devam eden Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflaması ve yıkılmasından sonra kurulan devletler ise İkinci Dönem Anadolu Beylikleri olarak ifade edebilir.[1]
Anadolu Selçukluları, Anadolu'daki Türkmen beylerini aşiretleriyle birlikte Bizans ve Kilikya sınırlarına yerleştirmişlerdi. Böylece Anadolu Selçukluları hem devletin sınırlarını güvence altına alıyor, hem de Türkmen beylerini denetim altında tutuyorlardı. Ama 1243'teki Kösedağ Savaşı'nda Moğollara yenilen Anadolu Selçuklu Devleti’nin Türkmenler üzerindeki denetimi zayıfladı. Bu savaşın ardından, Moğolların bir kolu olan İlhanlılar Anadolu’da denetimi ele geçirdiler. Bu süreçte uç beylikleri, önce İlhanlılara bağlı, sonra bağımsız devletlere dönüştüler. Bu beyliklerden biri olan Osmanlı Beyliği, zamanla bütün öbür beyliklerin topraklarını ele geçirdi ve bir imparatorluğa dönüştü.
2. Dönem Beylikler Başkent Hakimiyet dönemi
Alâiye Beyliği Alanya 1293-1421
Aydınoğulları Beyliği Birgi sonra Ayasoluk (Selçuk) 1308-1426
Candaroğulları Beyliği Kastamonu 1299-1491
Canik Beylikleri Bugünkü Orta Karadeniz 13.yy-14.yy
Çobanoğulları Beyliği Kastamonu 1227-1309
Dulkadıroğulları Beyliği Elbistan 1339-1521
Eretna Beyliği Sivas, sonra Kayseri 1328-1381.
Eşrefoğulları Beyliği Beyşehir 13.yy. ortaları - 1326
Germiyanoğulları Beyliği Kütahya 1300-1423
Hamidoğulları Beyliği Eğirdir 1301-1423
İnançoğulları Beyliği Denizli 1261-1368
Kadı Burhaneddin Ahmed Devleti Kayseri 1381-1398
Karamanoğulları Beyliği Konya 1256-1483
Karesioğulları Beyliği Balıkesir 1297-1360
Menteşeoğulları Beyliği Milas 1280-1424
Pervaneoğulları Beyliği Sinop 1277-1322
Ramazanoğulları Beyliği Adana 1325-1608
Sâhipataoğulları Beyliği Afyonkarahisar 1275-1342
Saruhanoğulları Beyliği Manisa 1302-1410
Tacettinoğulları Beyliği Niksar 1303-1415
Tekeoğulları Beyliği Antalya 1321-1390
Anadolu Türk Beylikleri Haritası
Konu başlıkları [gizle]
1 Beyliklerin Yapısı ve Ordu Düzeni
2 Ekonomik ve Toplumsal Yaşam
3 Bilim ve Sanat
4 Türk veya Müslüman Olmayan Anadoludaki Diğer Devletler
5 Kaynakça
5.1 Dipnotlar
5.2 Dış bağlantılar
Beyliklerin Yapısı ve Ordu Düzeni[değiştir]
Anadolu beyliklerinin kurucuları aşiretlerdi. Anadolu Selçukluları bu aşiretleri özellikle Bizans sınırına yerleştirmişler ve bu toprakları aşiret beylerine ikta (tımar) olarak vermişlerdi. İkta sisteminde, Türkmen beyleri kendilerine verilen toprağın karşılığında Anadolu Selçuklu sultanına savaş zamanlarında asker gönderiyordu. Toprağın mülkiyeti sultana aitti, beylerin ise bu toprağı işleme hakkına sahipti. Bu beyler sonradan bağımsızlıklarını ilan ettiklerinde Anadolu Selçuklu devlet yapısını kendilerine örnek aldılar.
Anadolu beyliklerinde devlet yönetimi hanedanın elindeydi. Bu hanedanın en yaşlı ya da etkili kişisine ulu bey denirdi. Ulu bey devlet merkezinde oturur, vilayetlerin yönetimini ise çocuklarına ya da kardeşlerine bırakırdı. Devlet işleri, bir kurul ya da kurum olan divanda görüşülür ve karara bağlanırdı. Vilayetlerin yönetiminden ise valiler sorumluydu; ayrıca hukuk işlerini kadılar ve askerlik ile güvenlik işlerini subaşılar yürütürdü. Devletin parası (sikke) ulu bey adına basılırdı.
Anadolu beyliklerinde ordu, Ulu beyin atlı ve yaya hassa birlikleri, ikta verilmiş beylerin yetiştirdiği askerler ve çeri denen aşiret atlılarından oluşurdu. Savaş sırasında ordu üç kola ayrılırdı. Merkez kuvvetlere ulu bey, sağ ve sol kollara da oğulları ya da kardeşleri komuta ederdi. Ok, yay, kılıç, kargı, hançer, balta, gürz ve mancınık orduda kullanılan başlıca silahlardı.
Ekonomik ve Toplumsal Yaşam[değiştir]
Üç çesit toprak vardır.Bunlara ikta, vakıf ve mülk denirdi. Devlet bazı toprakların gelirini hizmetlerine karşılık belirli bir kişiye ya da bir vakfa bırakırdı. Köylüler bu toprakları işler, vergisini de toprağı işletme hakkına sahip olan kişiye ya da vakfa verirlerdi. Köylüler ekip biçmekle yükümlü olduğu toprakları bırakıp başka yere gidemezlerdi. Kent ve kasabalarda mülk sahibi olanlar köylülere oranla daha özgürdüler. Her zanaat dalı ayrı bir Ahi birliğine bağlanarak kendi içinde örgütlenmişti.
Ekonominin temeli tarıma dayalıydı. Toprak ve iklim koşullarına bağlı olarak tahıl, meyve ve pamuk gibi ürenler yetiştiriliyordu. Hayvancılık da hayli yaygındı. Anadolu'da dokunan kilim ve halılar dış pazarda alıcı buluyordu. Kütahya, Amasya ve Bayburt çevresinden çıkarılan gümüşün büyük bölümü de dışarıya satılıyordu. Anadolu beyliklerinde ticarete de gelişmişti. Karadeniz kıyısındaki Sinop, Trabzon ve Samsun, Ege'deki Foça, İzmir, Selçuk ve Balat ile Akdeniz'deki Antalya ve Yumurtalık, iç ve dış ticaretin en önemli liman kentleriydi. Kayseri ve Konya, kervan yollarının kavşak noktasında bulunan Sivas önemli ticaret merkezleriydi.
Bilim ve Sanat[değiştir]
Anadolu beylikleri döneminde özellikle Konya, Kayseri ve Kastamonu birer bilim ve sanat merkeziydi. Bilimler arasında en çok tıp gelişmişti. Hacı Paşa bu dönemin en ünlü tıp bilginlerinden biriydi. Başta Yunus Emre olmak üzere Gülşehirli Şeyh Ahmed, Âşık Paşa, oğlu Ulu Arif Çelebi, Bahaeddin Sultan Veled, Ahmed Eflaki, bu dönmede yetişmiş başlıca şair ve yazarlardı. Bunlar arasında Yunus Emre Anadolu’da Türkçe şiirin öncüsüdür. Osmanlılar zamanında doruğuna ulaşan büyük mekânlı yapıların ilk örnekleri de bu dönemde ortaya çıktı. Karamanoğullarının yaptırdığı Karaman'daki Hatuniye Medresesi ile Niğde'deki Ak Medrese önemli yapılardır. Germiyanoğulları da Afyonkarahisar'da Kubbeli Cami ve Kütahya'daki Vacidiye (Demirkapı) Medresesi’ni yaptırdılar. Beyşehir'deki Eşrefoğlu Süleyman Bey Camisi ve Medresesi Eşrefoğullarından kalmıştır. Eğirdir'deki Dündar Bey Medresesi, Hamidoğullarından kalan en önemli yapılardan biridir. Safranbolu'daki Gazi Süleyman Paşa Camisi Candaroğulları mimarisinin önemli örneğini oluşturur. Birgi'deki Aydınoğlu Mehmed Bey Camisi ve Medresesi ile Selçuk'ta salt mermerden yapılmış İsa Bey Camisi ve İmareti Aydınoğulları beylerince yaptırılmıştır. Manisa'daki Ulucami Saruhanoğullarından ve Kayseri'deki Hatuniye Medresesi Dulkadıroğullarından günümüze ulaşmış en önemli mimarlık örneklerindendir.
Türk veya Müslüman Olmayan Anadoludaki Diğer Devletler[değiştir]
Anadolu'da beş tane önemli Türk veya Müslüman olmayan devlet de vardı.[2]
Diğerleri Başkent Hakimiyet dönemi
Kilikya Ermeni Krallığı Dilekkaya 1199-1375
Latin İmparatorluğu İstanbul 1204-1261
İznik Rum İmparatorluğu İznik 1204-1261
Bizans İmparatorluğu İstanbul 1261-1453
Trabzon Rum İmparatorluğu Trabzon 1204-1461
Armenianmeds.gif
Kaynakça[değiştir]
Dipnotlar[değiştir]
^ Türkiye'de Kurulan İlk Türk Devletleri
^ Aynı maddenin İngilizcesi
Dış bağlantılar[değiştir]
http://www.selcuklular.com/
[gizle] g t d Anadolu beylikleri
I. Dönem
Mengüçlü Çaka Dilmaçoğulları Çubukoğulları Danişmendliler Saltuklu İnaloğulları Ahlatşahlar Artuklu Erbil
II. Dönem
Karamanoğulları İnançoğulları Sâhipataoğulları Pervaneoğulları Tacettinoğulları Kutluşahlar Bafra Çobanoğulları Taşanoğulları Menteşe Dobruca Candaroğulları Karesi Germiyanoğulları Hamitoğulları Saruhanoğulları Aydınoğulları Tekeoğulları Ramazanoğulları Dulkadiroğulları Eretna Kadı Burhaneddin Ahmed Devleti Eşrefoğulları Erzincan Canikoğulları
Anadolu'ya ilk Türk akınları 4yy da yapılmıştır. Çeşitli seferlerle Anadolu'ya girdilerse de Anadolu'nun fetih hareketleri asıl Büyük Selçuklular zamanında başladı. Pasinler Savaşı; Selçuklular ile Bizans arasındaki ilk önemli savaştır. Zaferle pek çok ganimet elde edilmiş, Bizanstan çekinme son bulmuştur. 1071 yılında Malazgirt Meydan Savaşı ile Anadolu'nun kapıları Türklere açıldı. Bu savaştan sonra Alparslan komutanlarına Anadolu'da beylik kurma şansını verdi. Oğuz boyları (Türkmenler) Anadolu'ya yerleştiler. İlk Anadolu beylikleri ortaya çıktı. Bu beylikler Anadolu'nun Türkleşmesinde ve imarında katkıda bulundular
SALTUKLULAR
Malazgirt zaferinden sonra Alparslan'ın komutanlarından Ebulkasım Saltuk Bey'e Erzurum ve çevresini verdi. Ebulkasım 1071-1072 tarihinde Erzurum merkez olmak üzere beyliğini kurdu. Saltuklular Gürcülerle savaştılar. Bu beyliğe II.Rükneddin Süleyman Şah 1202 yılında son verdi. Erzurum ve çevresi Saltuklular Beyliği zamanında, ekonomik açıdan gelişti. Önemli ticaret merkezi oldu. Burada Saat kulesi, Kale camii ve Ulu cami bu eserlerden en önemlileridir.
MENGÜCEKLİLER
Malazgirt zaferinden sonra Alparslan'ın komutanlarından Mengücek Gazi tarafından kuruldu. Erzincan ile Kemah ve Divriği kasabaları çevresinde kuruldu.1228 yılında I.Alaeddin Keykubat son verdi.
DANİŞMENTLİLER
Beylik, Danişment Gazi tarafından Sivas merkez olmak üzere Orta Anadolu'da kuruldu. Sınırları içinde Tokat, Amasya, Çankırı, Kastamonu, Kayseri ve Malatya şehirlerine içine alarak genişledi. Danişment Gazi, Anadolu Selçuklu Sultanı I.Kılıçarslan'ın yanında haçlılarla savaştı. Haçlıların Antakya prensini yendi. Malatya'yı fethetti. Oğlu Melik Gazi ;Ermeni ve Bizanslılar ile savaştı.II.Kılıçarslan bu beyliğe 1178'de son verdi.Danişment Gazi ve oğlu Melik Gazi Anadolu'nun Türkleşmesinde büyük katkıları oldu.
ARTUKLULAR
Alparslanın komutanlarından Artuk Bey ve oğulları tarafından Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da kurulmuştur. Artuklular; Hasankeyf,Mardin ve Harput Artukluları olmak üzere 3 kol halinde hüküm sürdüler.
B.ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ'NİN TÜRK TARİHİ AÇISINDAN ÖNEMİ
Büyük Selçuklular ile açılan Anadolu kapıları, Anadolu Selçuklularınca Bizans'a artık Anadolu'nun yeni sahibinin Türkler olduğu kabul ettirildi. Yeterli gelişme sağlanamadan Haçlı saldırıları başladı. Bu saldılar yıprattı ise yine ayakta kalmasını bildi. Moğol istilasına kadar Anadolu'da refah ve mutluluk sürdü. Yapılan mimari eserler ile Anadolu'ya Türk damgası vuruldu. Bu yüzden 12yy. dan itibaren Anadolu "Türkiye" olarak adlandırıldı.
Anadolu Beylikleri HaritasıMoğol İstilası ile Anadolu'ya Türkmen göçü arttı. Bu aşiretleri sınırları korumaları amacıyla sınır boylarına yerleştiriliyordu. Sınırlara Uç denildiğinden bu aşiret beylerine de Uç Beyleri de denirdi. Selçuklu Devletinin hakimiyetini kaybetmesi ile Uç beyleri bağımsız hareket etmeye başladılar. Böylece Anadolu Beylikleri Dönemi başladı.
Osmanoğulları Beyliği
Oğuzların Kayı boyuna mensup olan Osman Bey tarafından, 1299 yılında Söğüt'te kuruldu. Osman Bey Bizans tekfurlarıyla savaştı. Bizansın içinde bulunduğu kötü durumundan yararlanmasını bildi. Kendisine siyasi rakip olarak Bizansı seçti. Karacahisar,İnegöl,Bilecik,Yarhisar ve Yenişehir'i elegeçirdi. Sınırlarını hep Bizans aleyhine geliştirdi. Yaşlanınca oğlu Orhan Bey geçti.Orhan Bey 1326 yılında Bursa'yı aldı. Daha sonra İznik,İzmit ve Karasioğullarının topraklarını beyliğe kattı. Bizans imparatoru, Sırp ve Bulgarlara karşı kendisine yardım eden Orhan Bey'e Çimpe kalesini verdi. 1353 yılında Çimpe kalesine asker yerleştirilerek ilk kez Avrupa'ya ayak basılmış oldu. Tekirdağ'a kadar Marmara kıyıları ele geçirildi. Orhan Bey, Osmanlı devlet teşkilatını geliştirdi. Divan kuruldu. İlk olarak atlı ve yaya askeri birlikleri kurdu. Yerine geçen oğlu I.Murat zamanında Osmanlı Beyliği güçlü bir devlet haline geldi.
Karamanoğulları Beyliği
Oğuzların Avşar boyuna mensup olan Karamanlılar, Alaeddin Keykubat zamanında Anadolu'ya geldiler. Alaeddin Keykubat, onları Ermenek dolaylarına yerleştirdi. Boyun başkanı Karaman Beyi uç beyi olarak tayin etti.Anadolu Selçukluların zayıfladığı dönemde Karamanoğulları bağımsızlıklarını ilan ettiler. Moğollarla savaştılar. 1277 yılında Türkçe'yi resmi dil ilan etti. Onlar kendini Selçukluların asıl mirasçısı olarak kabul ediyorlardı. Bu yüzden Osmanlılar ile sürekli savaştılar. Osmanlı padişahı Yıldırım Karamanoğulları beyliğine son verdi. Ancak Osmanlıların Timur'a Ankara savaşında yenilmesiyle beylik tekrar kuruldu. Osmanlıları en çok uğraştıran beylik oldu. II.Bayezit Karamanoğulları beyliğini sona erdirdi.(1487)
Candaroğulları
Kuruluşundan itibaren Osmanlılarla en çok ilişkide bulunan beyliklerden biri idi. Beylik Kastamonu dolaylarında 1292 yılında İlhanlı Moğollarına bağlı olarak kuruldu. Beyliğin kurucusu Şemsettin Yaman Candar'dır. Beylik kuvvetli donanmaya sahipti. Karadeniz ticareti için Venedik ve Cenevizlilerle ilişkileri oldu. Fatih 1461 yılında bu devlete son verdi. Böylece ticari öneme sahip olan Sinop ve Kastamonu Osmanlı topraklarına katıldı.
Aydınoğulları Beyliği
Aydın,İzmir,Selçuk,Tire ve Birgi dolaylarında Aydınoğlu Mehmet Bey tarafından kuruldu. Beylik I.Umur bey zamanında en parlak dönemini yaşadı. Denizcilikte ileri gitti. Yunanistan kıyılarına ve adalara seferler yaptı. II.Murat Aydınoğulları Beyliğine son verdi.
Germiyanoğulları Beyliği
Kütahya merkez olmak üzere I.Yakup bey tarafından kuruldu. Germiyan oğullarının toprakları II.Murat zamanında Osmanlı Devletine katıldı.
Karasioğulları Beyliği
Karesi Bey tarafından Çanakkale ve Balıkesir dolaylarında kuruldu. Karesioğulları beyliğine Orhan Bey son verdi.
Menteşeoğulları Beyliği
Muğla ve dolaylarında Menteşe Bey tarafından kuruldu. Osmanlı padişahı II.Murat bu beyliğe son verdi.
Saruhanoğulları Beyliği
Saruhan Bey tarafından kuruldu. Manisa ve dolaylarında kuruldu.Osmanlılar tarafından yıkıldı.
Eratna Beyliği
Erzurum,Sivas merkez olmak üzere, Uygur Türklerinden Eretna Bey tarafından kuruldu. Kadı Burhanettin tarafından yıkıldı.
Kadı Burhanettin Beyliği
Eretna Beyliği'nin toprakları üzerinde Kadı Burhanettin tarafından kuruldu. Osmanlılar tarafından yıkıldı.
Dulkadiroğulları Beyliği
Adana,Maraş ve Elbistan dolaylarında Zeyneddin Karaca Bey tarafından kuruldu. Yavuz Sultan Selim bu beyliğe son verdi.
Ramazanoğulları Beyliği
Adana'nın batısında İçel dolaylarında Ramazan Bey tarafından kuruldu.
İnançoğulları Beyliği
Denizli ve dolaylarında Mehmet bey tarafından kuruldu. Germiyanoğulları tarafından yıkıldı.
Eşrefoğulları Beyliği
Beyşehir dolaylarında Seyfettin Süleyman tarafından kuruldu. Osmanlılar tarafından yıkıldı.
Sahip Ata Oğulları Beyliği
Afyon dolaylarında Sahip Ata tarafından kuruldu. Canikoğulları tarafından yıkıldı.
Taceddinoğulları Beyliği
Bafra ve Ordu arasında Taceddin Bey tarafından kuruldu. Osmanlılar tarafından yıkıldı.
C.ANADOLU BEYLİKLERİ'NİN TÜRK TARİHİ AÇISINDAN ÖNEMİ
Osmanlı Devleti ile Andolu birliği sağlanana kadar Türk halkını onlar idare ettiler. Her türlü tehlikeye karşı koydular, Bizans'tan toprak bile aldılar. Moğollara bağlı olmakla birlikle zaman zaman onlarla da mücadele ettiler. Anadolu beylikleri, siyasi birliği sağlamak için birbirleriyle de savaştılar. En zorlu mücadele Karamanoğulları ile Osmanlılar arasında geçti. Sonuçta Osmanlılar mücadeleyi kazanarak Anadolu Türk birliğini sağladı.Beylikler döneminde Türkçe resmi dil olduğundan gelişti. Her beyliğin merkezi bir kültür merkezi oldu.
D.BEYLİKLER DÖNEMİNDE TÜRK DENİZCİLİĞİ
Anadolu'da denizcilikle en çok ilgilenen beylik,Aydınoğulları idi. Aydınoğlu Mehmet Bey, İzmir'de bir donanma meydana getirdi. Ege adalarına seferler düzenlendi. Oğlu Umur Bey ise bazı Ege adalarını aldı. Umur Bey daha haçlılar tarafından alınan İzmir'i geri almak için yaptığı savaşta şehit oldu.
Anadolu beyliklerinden Saruhanoğulları ise Aydınoğullarıyla birlikte Ege denizinde ortak seferler düzenlediler. Venedik ve Bizans donanmalarıyla savaştılar. Menteşeoğullarından Mesut Bey, Rodos adasının büyük bölümünü ele geçirdi. Anadolu'da denizcilikle uğraşan diğer beylikler arasında; İsfendiyaroğulları(Candaroğulları), Karesioğulları ve Osmanoğulları vardı.
