Yüklenme Tarihi: 15 Eylül 2015 - 08:13
anap,dsp ve mhp koalisyon hükümetinin “hayata dönüş operasyonu” adı verdiği ama kamuoyunda 19 aralık cezaevi katliamı olarak yer eden operasyon. 19 aralık katliamı sırasında 2’si asker olmak üzere toplam 32 kişi hayatını kaybetti. katliamın ardından emniyetin yaptığı operasyonlar ve ölüm orucunda hayatlarını kaybedenlerle birlikte bu sayı 117’ye çıktı.
19 aralık 2000 günü gerçekleştirilen ve 20 cezaevinde birden başlatılan operasyonda bazıları yanarak, bazıları da kurşunlanarak, onlarca kişi yaşamını yitirdi.
20 ekim 2000 tarihinde f tipi cezaevlerine ve tecride karşı ölüm orucu eylemi başlatan tutuklulara müdahale gerekçesiyle yapılan operasyon sırasında 2’si asker olmak üzere toplam 32 kişi hayatını kaybetti. operasyonun ardından sürdürülen eylemler ve devlet güçlerinin düzenlediği operasyonlarda hayatını kaybedenlerin sayısı 117’ye çıktı. buna göre:
19 aralık operasyonu sırasında 32 kişi,
ölüm orucu sırasında cezaevinde 48 kişi,
ölüm orucunu destekleyen tutuklu yakınlarından 7 kişi,
tahliye olduktan sonra ölüm orucunu sürdürürken 12 kişi,
kendini yakarak 10 kişi, tedavi sırasında 1 kişi,
saldırı sonucu 1 kişi,
5 kasım 2001'de küçükarmutlu’da düzenlenen polis operasyonunda 4 kişi hayatını kaybetti.
son olarak dhkpc davasından tekirdağ f tipi cezaevi’nde tutuklu bulunan selami kurnaz, ölüm orucu sonucunda 12 ağustos’ta yaşamını yitiren 117. kişi oldu.
türkiye insan hakları vakfı (tihv)’in ekim 2004 insan hakları raporundaki verilere göre 2000 yılında katliam sırasında ve sonrasında hayatlarını kaybedenlerin isimleri şöyle:
katliam sırasında cezaevlerinde hayatlarını kaybedenler
bayrampaşa: cengiz çalıkoparan, ali ateş, mustafa yılmaz, murat ördekçi, nilüfer alcan, fırat tavuk, aşur korkmaz, şefinur tezgel, yazgülü güder öztürk, gülser tuzcu, seyhan doğan, özlem ercan.
ümraniye: ahmet ibili, ercan polat, umut gedik, alp ata akçagöz, rıza poyraz, haydar akbaba, muharrem buldukoğlu.
çanakkale: fidan kalşen, fahri sarı, sultan sarı, ilker babacan.
bursa: murat özdemir.
çankırı: irfan ortakçı, hasan güngörmez, ali ihsan özkan.
uşak: berrin bıçkılar, yasemin cancı.
ceyhan: halil önder.
askerler : nurettin kurt (ümraniye), mustafa mutlu (çanakkale)
cezaevinde ölüm orucu sırasında hayatını kaybedenler
cengiz soydaş (21 mart 2001), adil kaplan (7 nisan 2001), bülent çoban (7 nisan 2001), fatma ersoy (10 nisan 2001), nergis gülmez (11 nisan 2001), tuncay günel (11 nisan 2001), celal alpay (12 nisan 2001), abdullah bozdağ (12 nisan 2001), erol evcil (13 nisan 2001), murat çoban (13 nisan 2001), gürsel akmaz (16 nisan 2001), endercan yıldız (18 nisan 2001), sibel sürücü (22 nisan 2001), hatice yürekli (22 nisan 2001), sedat karakurt (24 nisan 2001), fatma hülya tümgan (28 nisan 2001), hüseyin kayacı (6 mayıs 2001), cafer tayyar bektaş (6 mayıs 2001), veli güneş (16 haziran 2001), aysun bozdoğan (26 haziran 2001), gökhan özocak (4 temmuz 2001), ali koç (8 temmuz 2001), muharrem horuz (2 ağustos 2001), ali ekber barış (18 ekim 2001), tülay korkmaz (19 kasım 2001), ali çamyar (2 ocak 2002), zeynel karataş (5 ocak 2002), yusuf kutlu (8 mart 2002), yeter güzel (10 mart 2002), doğan tokmak (15 mart 2002), meryem altun (31 mart 2002), okan külekçi (22 mayıs 2002), semra başyiğit (29 temmuz 2002), fatma bilgin (10 ağustos 2002), melek birsen hoşver (22 ağustos 2002), gülnihal yılmaz (24 ağustos 2002), fatma tokay köse (31 ağustos 2002), hamide öztürk (10 eylül 2002), serdar karabulut (8 kasım 2002), imdat bulut (19 kasım 2002), zeliha ertürk, (30 kasım 2002), feridun yücel batu (1 aralık 2002), berkan abatay (20 aralık 2002), özlem türk (11 ocak 2003), yusuf aracı (26 mart 2003), ümit günger (31 mart 2004), selma kubat (1 mayıs 2004), selami kurnaz (12 ağustos 2004).
ölüm orucunu destekleyen tutuklu yakınlarından ölenler
gülsüman dönmez (9 nisan 2001), canan kulaksız (15 nisan 2001), şenay hanoğlu (22 nisan 2001), erdoğan güler (24 nisan 2001), zehra kulaksız (29 haziran 2001), hülya şimşek (31 ağustos 2001), özlem durakcan (28 eylül 2001).
tahliye olduktan sonra ölüm orucunu sürdürürken ölenler
uğur türkmen (27 mayıs 2001), sevgi erdoğan (14 temmuz 2001), osman osmanağaoğlu (14 ağustos 2001), gülay kavak (7 eylül 2001), ümüş şahingöz (14 eylül 2001), abdülbari yusufoğlu (20 eylül 2001), ali rıza demir (27 eylül 2001), ayşe baştimur (28 eylül 2001), zeynep arıkan gülbağ (27 eylül 2001), lale çolak (8 ocak 2002), tuncay yıldırım (21 mart 2002), feride harman (15 aralık 2002).
kendini yakanlar
kazım gülbağ (25 nisan 2001- almanya), ibrahim erler (18 eylül 2001), eyüp savur (7 kasım 2001), nail çavuş (7 kasım 2001), muharrem çetinkaya (12 kasım 2001), muharrem karademir (28 şubat 2004- ölüm orucunda kendini yaktı), günay öğrener (2 mart 2004- ölüm orucunda kendini yaktı), ümit günger (31 mart 2004- ölüm orucunda kendini yaktı), hüseyin çukurluöz (23 haziran 2004- ölüm orucunda kendini yaktı), bekir baturu (23 haziran 2004- ölüm orucunda kendini yaktı)
tedavi sırasında ölen
mustafa coşkun 3 ekim 2001 tarihinde kanser tedavisi sırasında yanlış sonda takılması sonucunda yaşamını yitirdi.
saldırılar sonucu ölen
cafer dereli 9 aralık 2000’de, hollanda’da ölüm orucuna destek verirken faşistlerin saldırısı sonucu hayatını kaybetti.
küçükarmutlu müdahalesi sırasında ölenler
arzu güler (ölüm orucu destekçisi), sultan yıldız (refakatçi), bülent durga (refakatçi), barış kaş (refakatçi).
genel bilanço:
operasyon düzenlenen cezaevi sayısı: 20
operasyonda öldürülen tutuklu ve hükümlü sayısı: 30
ölüm orucu nedeniyle yaşamını yitirenlerin toplam sayısı: 122
hastaneye kaldırılan tutuklu-hükümlü: 237
askerlerin silahından çıkan kurşunla yaşamını yitiren asker: 2
askerlerin silahından çıkan kurşunla yaralanan asker: 6
edirne f tipi cezaevi’ne sevk edilenler: 348
kocaeli f tipi cezaevi’ne sevk edilenler: 340
sincan f tipi cezaevi’ne sevk edilenler: 341
kartal f tipi cezaevi’ne sevk edilenler: 67
bakırköy kadın ve çocuk tutukevi’ne sevkler: 45
operasyon öncesi ölüm orucunda olanlar: 259
operasyonu protesto sırasında gözaltına alınanlar: 2145
operasyonu protesto edenlerden tutuklananlar: 58
copla tecavüz iddiası: 8
operasyondan sonra basılan kültür merkezi, dernek, parti binası: 18
mühürlenen dernek sayısı: 2
medyaya yayın yasağı konulduğu dönemlerde hastanelerde direnişçiler için özel bölümler hazırlandı, aydın ve sanatçılar susturuldu. 20 cezaevine, binlerce asker, polis, özel timin katıldığı eş zamanlı operasyon düzenlendi. ateşli silah, gaz bombaları ve demir çubuklarla tutuklulara saldırıldı. operasyon sonucunda 30 tutuklu yakılarak ve ateş edilerek katledildi. yaralı ve sağ kalanlar ise f tipi cezaevlerine sevkedildi. katliamdan sonra adli tıp uzmanları tarafından hazırlanan raporlar, tutukluların jandarma ve özel timler tarafından atılan kurşun ve bombalarla öldürüldüğünü, ölenlerinin bazılarının ise diri diri yakıldığını açığa çıkardı. tutukluların verdiği mücadele f tiplerinde de devam etti. ölüm orucu eylemcilerinden pek çoğu, uzun süreli açlığın yol açtığı wernicke-korsakoff hastalığına yakalandı. ileri derecelerde beyinde hücre ölümüne bağlı olarak kalıcı hafıza kaybı ve kayıt bozukluğuna yol açan bu hastalığın hiçbir şekilde tedavi edilemeyeceği raporlarla ortaya konuldu. istanbul tabip odası başta olmak üzere demokratik kitle örgütleri kuruluşlarının da girişimleriyle cezaevlerinde bulunan 500 korsakoff hastasından 188'i cumhurbaşkanı tarafından affedildi. diğer kalanlar da adli tıp kurumu’nun raporuyla tahliye edildi. adli tıp kurumu’nun verdiği raporlarla tahliye olan 380 wernicke-korsakoff hastasından 45'i yine aynı kurumun verdiği ’sağlam’ raporuyla yeniden cezaevine gönderildi.