Hoşgeldiniz!

  • Üye Girişi
  • Anasayfa
  • Müzik
  • Çizgi Film
  • Komik Videolar
  • Galeri
  • Tüm Kategoriler
  • Kanallar
  • Top 100
Video Ara
Üye Girişi
  • Anasayfa
  • Müzik
  • Çizgi Film
  • Komik Videolar
  • Galeri
  • Tüm Kategoriler
  • Kanallar
  • Top 100
Kapat

Topoğrafya ve Kayaçlar (10.Sınıf Coğrafya)

29.422
  • İzlesene
  • Videolar
  • Eğitim
Facebook'ta Paylaş
Bildir
Açıklama

Yükleyen:

Yüklenme Tarihi: 01 Şubat 2014 - 17:55

Element: Element, aynı cins ve kimya tepkimelerinde bölünmeyen en küçük parçaların yığınıdır. Bu parçalara atom denir. Su bir element değildir. Fakat suyun elektrolizinden elde edilen hidrojen ve oksijen birer elementtir.

Mineral: Belirli bir kimyasal yapısı olan, inorganik, katı ve doğal maddelerdir. Elementlerin birleşmesinden meydana gelir. Şeker bir mineraldir çünkü hidrojen, oksijen ve karbon elementlerinin birleşmesinden meydana gelir.

Kayaç (Taş): Belirli bir kimyasal yapısı olan, inorganik, katı ve doğal maddelerdir. Minerallerin birleşmesinden meydana gelir. Örneğin Gnays; Ortoklaz, Biyotit, Plajiyoklaz, Kuartz gibi minerallerin birleşmesinden meydana gelir.

Bu verilenleri bir grafik üzerinde göstermek gerekirse durum aşağıdaki gibidir.

1. Püskürük (Katılaşım) Kayaçlar:

Püskürük kayaçlar magmanın soğuyarak katılaşması sonucu oluşurlar. Kökenlerini mağma oluşturduğu için bunlara “mağmatik kayaçlar” adı da verilir. Mağma bazen yeryüzüne ulaşır ve orada soğuyup katılaşır. Bazen de mağmanın soğuması yerin iç kesimlerinde belirli bir derinlikte gerçekleşir. Soğumanın yeryüzünde veya derinlerde meydana gelmesi püskürük kayaçların yapısı üzerinde önemli rol oynar.

Soğuma derinde olursa katılaşma yavaş olur. Buna bağlı olarak kayaçlar iri kristallidir. Buna karşılık soğumanın hızlı olduğu kayaçlar ince kristalli veya camsı yapıdadır. Püskürük taşlar yer kabuğundaki oluşum yerine göre iki kısma ayrılır.

a) İç Püskürük Kayaçlar

Magmanın yerin derinliklerinde ağır ağır soğuması sonucu oluşan taşlardır. Soğuma yavaş olduğu için genellikle çok sert ve iri tanelidirler. Bu taşlar her ne kadar yerin altında oluşmuşlarsa da dış kuvvetlerin zamanla üstlerindeki tabakaları aşındırması sonucu açığa çıkarlar. Başlıcaları granit, siyenit, diyorit ve gabrodur.

Granit, kendine özgü yer şekilleri oluşturması açısından diğer kayaç türlerinden ayrılır. Granitler esasında sert ve dayanıklı kayaçlar olmakla birlikte bir kısmı, çeşitli nedenlerle kimyasal çözünme ve fiziksel parçalanmaya uğrayarak “granit topoğrafyası” adı verilen özel yer şekillerinin oluşmasına yol açarlar.

Granitlerin ayrışması sonucu, birbiri üzerinde yer alan irili ufaklı ve köşeleri yuvarlaklaşmış bloklardan oluşan bir topoğrafya şekli meydana gelir. İskoçya’daki “Tor Topoğrafyası” bunun en güzel örneklerindendir.

b) Dış Püskürük Kayaçlar

Magmanın yeryüzüne kadar çıkarak soğumasıyla oluşmuştur. Soğuma hızlı olduğu için genellikle yumuşak ve ince tanelidirler. Bu kayaçların başlıcaları; bazalt, andezit, volkan camı (obsidyen), süngertaşı ve tüftür.

Bazalt ve andezitler tüflere göre aşınmaya karşı daha dayanıklıdır. Bu yüzden bazalt kayaçları ile volkanik tüflerin yaygın olduğu Nevşehir, Ürgüp, Göreme yöresinde peribacaları adı verilen ilginç yüzey şekilleri oluşmuştur.

2. Tortul (Sedimenter) Kayaçlar

Daha önceleri oluşmuş olan mevcut kayaçlar ayrışarak rüzgar, dalga, akarsu ve buzullarla taşınıp göl, akarsu ve okyanus tabanları ile çukur alanlarda biriktirilir. Başlangıçta boşluklu ve gevşek bir yapıya sahip olan bu tabakalar zamanla sıkışarak sertleşir ve tortul kayaçlara dönüşür.

Tortul kayaçların en önemli özelliği içlerinde fosil bulundurmalarıdır. Bu fosiller sayesinde kayaçların yaşı ve oluştuğu dönemdeki iklim şartları ile ilgili bilgi elde edilebilmektedir.

Tortul Kayaçlar Oluşumlarına Göre Üç Gruba Ayrılır:

a) Fiziksel (Kırıntılı) Tortul Taşlar

Akarsular, rüzgarlar ve buzullar tarafından kayalardan koparılan parçaların çukur yerlerde biriktirilmesiyle ve bu irili ufaklı taneciklerin doğal bir çimentoyla birleşmeleri sonucu oluşur. Bu kayaçların başlıcaları; kiltaşı, kumtaşı ve çakıltaşı (konglomera) dır.

b) Kimyasal Tortul Taşlar

Suda eriyerek çözünebilen minerallerin daha sonra çökelerek birikmesi sonucunda oluşmuşlardır. Bu kayaçların en yaygın olanları kalker (kireçtaşı), jips (alçı taşı) ve kaya tuzudur.

Kalkerlerin erimesi sonucu mağaralar ile kanyon vadiler; kireçli suların buharlaşması ve kirecin çökelmesi sonucu, sarkıt, dikit ve traverten gibi yer şekilleri oluşur. Bu tür şekillerden oluşan “karst topoğrafyası” ülkemizde kalkerli arazinin yaygın olduğu Akdeniz Bölgesinde gelişme göstermiştir.

c) Organik Tortul Taşlar

Bitki ve hayvan kalıntılarının deniz ya da göl çanakların da birikmesi ile oluşurlar. Bitki kalıntıları, kalın ve geçimsiz tabakalar arasında veya su içerisinde kalır. Bu kalıntılar zamanla bakterilerin de etkisiyle karbon bakımından zenginleşir. Böylece linyit ve taş kömürü oluşur. Deniz canlılarının kabuk ve iskelet kısımlarının birikmesiyle de mercan kayaları ve tebeşir meydana gelmiştir.

3. Başkalaşım (Metamorfik) Kayaçlar

Daha önceden oluşmuş püskürük ve tortul kayaçların yüksek sıcaklık ve basınç altında kalarak renk ve şekil değiştirmeleri sonucu oluşan kayaçlardır.

Granit’in başkalaşmasıyla Gnays,
Kalker’in başkalaşmasıyla Mermer,
Kömür’ün başkalaşmasıyla da Elmas
Kil taşı’nın başkalaşmasıyla Şist,
Kum taşı’nın başkalaşması ile de Kuvarsit meydana gelir.

Etiketler:

  • konu anlatımı

Reklam
Excel Uygulaması 10 06:39

Excel Uygulaması 10

909 izlenme
Tarihteki 10 Kötü Adam 07:10

Tarihteki 10 Kötü Adam

Alkışlarla Yaşıyorum 188 izlenme
Ordusu Olmayan 10 Ülke 03:06

Ordusu Olmayan 10 Ülke

Alkışlarla Yaşıyorum 168 izlenme
Gereksiz 10 Bilimsel Veri 04:01

Gereksiz 10 Bilimsel Veri

Alkışlarla Yaşıyorum 263 izlenme
Hayatınızı Kolaylaştıracak 10 İpucu 07:02

Hayatınızı Kolaylaştıracak 10 İpucu

Alkışlarla Yaşıyorum 144 izlenme
10. Sınıf Matematik Eşitsizlikler 1 13:07

10. Sınıf Matematik Eşitsizlikler 1

8.212 izlenme
Coğrafya Ders Anlatım (Türkiye nin Matematik ve Özel Konumu) 24:06

Coğrafya Ders Anlatım (Türkiye nin Matematik ve Özel Konumu)

12.555 izlenme
Coğrafya Dersi - Türkiye'nin İklim ve Bitki Örtüsü 07:49

Coğrafya Dersi - Türkiye'nin İklim ve Bitki Örtüsü

Buğra AYAN - Ücretsiz Eğitim 553 izlenme
Coğrafya Dersi - Türkiye Ekonomisi - Madenler KPSS 2014 07:15

Coğrafya Dersi - Türkiye Ekonomisi - Madenler KPSS 2014

Buğra AYAN - Ücretsiz Eğitim 1.709 izlenme
SINAVO - Coğrafya - Coğrafi Konum ve Etkileri 00:40

SINAVO - Coğrafya - Coğrafi Konum ve Etkileri

SINAVO 412 izlenme
101 Soruda YGS Coğrafya - (1. Bölüm) 18:39

101 Soruda YGS Coğrafya - (1. Bölüm)

Hocalara Geldik 4.842 izlenme
10 Gizli Yeraltı Mekanı 03:06

10 Gizli Yeraltı Mekanı

Alkışlarla Yaşıyorum 293 izlenme
10 ile Toplama İşlemi 02:21

10 ile Toplama İşlemi

Khan Academy Türkçe 108 izlenme
10 Boyutlu Evren - Sicim Kuramı 11:12

10 Boyutlu Evren - Sicim Kuramı

Alkışlarla Yaşıyorum 438 izlenme
Dünyayı Değiştiren 10 Matematik Denklemi 03:02

Dünyayı Değiştiren 10 Matematik Denklemi

Alkışlarla Yaşıyorum 354 izlenme
Dünyanın En Fakir 10 Ülkesi 02:25

Dünyanın En Fakir 10 Ülkesi

Alkışlarla Yaşıyorum 441 izlenme
Günlük Yaşamınızı Kolaylaştıracak 10 İpucu 07:02

Günlük Yaşamınızı Kolaylaştıracak 10 İpucu

Alkışlarla Yaşıyorum 285 izlenme
Sketchup Dersleri 10 - Polygon Aracı 01:42

Sketchup Dersleri 10 - Polygon Aracı

Eğitim Videoları 679 izlenme
Rusya'yla İlgili 10 Çılgın Gerçek 03:04

Rusya'yla İlgili 10 Çılgın Gerçek

Alkışlarla Yaşıyorum 407 izlenme
En İlginç 10 Batıl İnanç 06:08

En İlginç 10 Batıl İnanç

Alkışlarla Yaşıyorum 313 izlenme
Reklam

Size daha iyi hizmet sunmak, içerik ve reklamları kişiselleştirmek için çerezler aracılığı ile internet tarama verileri topluyoruz.

Ayarlar
Kabul Etmiyorum
Kabul Ediyorum